Η Άνω Σιλεσία, είναι μια περιοχή στη νότια Πολωνία με μακρούς ιστορικούς δεσμούς με τη βιομηχανία άνθρακα. Είναι σημαδεμένη από το αίμα, τον ιδρώτα και τα δάκρυα των ανθρακωρύχων. Τώρα, οι σχεδιαστές παίρνουν αυτόν τον «μαύρο χρυσό» και τον μετατρέπουν σε κοσμήματα εμποτισμένα με το τοπικό ήθος.
Η Άνω Σιλεσία, που βρίσκεται στη νότια Πολωνία, είναι γεμάτη από εκατοντάδες χρόνια μεταλλευτικής παράδοσης. Οι παλιές εργατικές γειτονιές, μέσω της αρχιτεκτονικής τους και της χρήσης τοπικών μοτίβων, θυμίζουν στους ντόπιους και τους επισκέπτες μια εποχή που οι άνθρωποι δούλευαν χέρι-χέρι με τις μηχανές και που η Άνω Σιλεσία λειτουργούσε ως πνεύμονας της βιομηχανικής Ευρώπης.
Ήταν εδώ που πριν από 300 και πλέον χρόνια, οι άνθρωποι ταξίδευαν από ολόκληρη τη χώρα και όχι μόνο για να έχουν πρόσβαση στον λεγόμενο «μαύρο χρυσό».
Κάτω από αυτό το σκληρό εξωτερικό, ωστόσο, κρύβεται μια βαθιά πολιτιστική ιστορία, με ρίζες εκατοντάδων ετών. Η Άνω Σιλεσία έχει τη δική της διάλεκτο, η οποία ήταν απαγορευμένη για πολλά χρόνια στην Πολωνία, αλλά επιβιώνει μέχρι σήμερα, καθώς και μια σκληρή υλική διάσταση, τον άνθρακα, ο οποίος επαναχρησιμοποιείται στη σύγχρονη εποχή.
Καθώς η αναβίωση της λαογραφίας γίνεται όλο και πιο δημοφιλής στην Πολωνία, αυτό το πολύτιμο εξαγωγικό προϊόν έχει μετατραπεί σε εμπόρευμα πολύ διαφορετικής ποιότητας. Ο άνθρακας που εξορύσσεται στην Άνω Σιλεσία από τον 17ο αιώνα, έπαιξε σημαντικό ρόλο όχι μόνο στην πολωνική οικονομία, αλλά και για ολόκληρη την ευρωπαϊκή ήπειρο. Σήμερα, μετατρέπεται σε κοσμήματα, ως συμβολικός φόρος τιμής στη γη από την οποία προήλθε.
Σύμβολο της σκληρής δουλειάς και της εργατικής ηθικής
Στο Κατοβίτσε, την πρωτεύουσα της Άνω Σιλεσίας, υπάρχουν μερικοί χώροι εργασίας που μετατρέπουν τον άνθρακα σε ένα διαφορετικό είδος πολύτιμου αγαθού: λεπτεπίλεπτα, χειροποίητα κοσμήματα. Ένα από αυτά είναι η μάρκα I Coal You, που ανήκει και λειτουργεί από την Katarzyna Depa. Η οποία είναι δεμένη με την περιοχή εδώ και δεκαετίες.
«Τα κοσμήματα από άνθρακα είναι πρώτα απ’ όλα ένα σύμβολο των δυσκολιών της εξόρυξης», λέει η Depa στο Euronews Culture. «Ο άνθρακας μπορεί να είναι όχι μόνο μια πρώτη ύλη για τη δημιουργία θερμότητας, αλλά και ένα πέτρωμα, το οποίο έχει τέτοια συναισθηματική αξία που δεν είχα ακούσει καθόλου πριν».
Οι πελάτες της δεν είναι μόνο οι επισκέπτες της περιοχής που ψάχνουν να βρουν ένα μοναδικό αναμνηστικό. Αλλά και άνθρωποι από την ίδια την περιοχή που βλέπουν τις δημιουργίες ως μια ευκαιρία να εκπροσωπήσουν τον πολιτισμό τους. Σύμφωνα με την Depa, σε αυτούς περιλαμβάνονται «οι κόρες των ανθρακωρύχων, οι σύζυγοι των ανθρακωρύχων και οι γυναίκες, που μετακόμισαν από την Άνω Σιλεσία».
«Τα κοσμήματα αυτά έχουν γίνει σύμβολο αυτών των δεσμών με την περιοχή», προσθέτει.
Ενώ η τάση της κατασκευής κοσμημάτων από άνθρακα είναι σύγχρονη, όπως οι περισσότερες παραδόσεις στην Άνω Σιλεσία, έχει βαθύτερες ρίζες. Στην πραγματικότητα, οι πρώτες χάντρες από κάρβουνο εμφανίστηκαν στην Άνω Σιλεσία τον 19ο αιώνα. Κατασκευάστηκαν από ανθρακωρύχους για τις αγαπημένες τους συζύγους και φίλες. Όπως λέει η Katarzyna Depa, οι χάντρες αυτές ήταν η απλούστερη διακοσμητική μορφή που μπορούσε να χρησιμοποιηθεί με αυτό το υλικό. Έτσι αποτελούσαν ένα γρήγορο αλλά προσεγμένο δώρο.
Nikiszowiec, η συνοικία των θαυμάτων
Την εποχή που ίδρυσε τη μάρκα I Coal You, η Katarzyna Depa ζούσε στο Nikiszowiec. Μια συνοικία στην Άνω Σιλεσία, στα περίχωρα του Katowice. Παρόλο που τώρα είναι ένα μέρος όπου είναι πιο πιθανό να συναντήσετε μια ομάδα τουριστών παρά μια ομάδα ανθρακωρύχων. Όμως μπορείτε ακόμα να νιώσετε το πνεύμα του παρελθόντος στις πολυκατοικίες που έχουν απομείνει. Εδώ περνούσαν τη ζωή τους οι ανθρακωρύχοι που έρχονταν στην Άνω Σιλεσία για εργασία.
«Αυτό που με γοήτευσε περισσότερο στον άνθρακα είναι αυτή η εργασιακή ηθική και ο σεβασμός», που έχουν οι άνθρωποι γι’ αυτόν, λέει η Depa. Εκτιμά τους στενούς δεσμούς που έχει αυτή η πρώτη ύλη με την πολιτιστική ιστορία της περιοχής.
Αυτός ο σεβασμός για αυτή την πρώτη ύλη, με την οποία η Άνω Σιλεσία τροφοδότησε τον εαυτό της και ολόκληρη την Πολωνία, είναι το ζητούμενο. Katarzyna Depa ιδρύτρια της μάρκας “I Coal You”
«Το είδα η ίδια, όταν έζησα στο Nikiszowiec. Όταν είδα τους διασώστες να μπαίνουν στα ορυχεία, καλυμμένοι με σκόνη», προσθέτει η Depa. «Αυτό το ήθος, αυτός ο σεβασμός για αυτή την πρώτη ύλη, με την οποία η Άνω Σιλεσία τρέφει τον εαυτό της και όλη την Πολωνία, είναι το ζητούμενο». Ωστόσο, παρά τον σεβασμό που τρέφουν οι Πολωνοί τόσο εντός όσο και εκτός της περιοχής για τον άνθρακα, η Depa υποστηρίζει ότι αυτός δεν έχει αξιοποιηθεί επαρκώς ως εργαλείο για τη δημιουργία τέχνης.
«Το κόσμημα είναι ένα όμορφο μέσο και κάτι που μπορεί να μας δώσει χαρά», λέει στο Euronews Culture. «ταν κάτι είναι τόσο συνηθισμένο, είναι εύκολο να το ξεχάσουμε, αλλά η παρουσίαση αυτού του άνθρακα με τη μορφή κοσμήματος μας δίνει επίσης την εντύπωση ότι, αν δεν υπήρχε ο άνθρακας, τότε τίποτα δεν θα υπήρχε εδώ».
Ο άνθρακας έχει μια πολιτιστική και υλική κληρονομιά στην Πολωνία. Αλλά και μια φυσική κληρονομιά, συνδεδεμένη με το υπόγειο τοπίο της χώρας. Το γεγονός ότι κάθε κομμάτι άνθρακα είναι διαφορετικό από τα άλλα σημαίνει ότι ο ίδιος ο άνθρακας είναι εξίσου μοναδικός. Όπως τονίζει η Depa, τα κοσμήματα που κατασκευάζονται από άνθρακα έχουν σκοπό να αποδώσουν σεβασμό στην εργασία που συχνά είναι υποτιμημένη.
«Συνιστώ πάντα σε όλους να πηγαίνουν στην πόλη Zabrze για να δουν το ορυχείο Guido. Πώς είναι το βάρος της εργασίας στα ορυχεία», λέει. Και προσθέτει ότι αυτό μπορεί να επιτρέψει στους ανθρώπους να «εκτιμήσουν το γεγονός ότι μπορούν να κάθονται μπροστά στον υπολογιστή τους και να ασχολούνται με διαφορετικά θέματα».
«Τα κορίτσια της Σιλεσίας έχουν κάρβουνο εκεί που πρέπει να είναι η καρδιά τους»
Πρόσφατα, πολλά μικρά καταστήματα που πωλούν τοπικά προϊόντα έχουν ξεφυτρώσει στην Άνω Σιλεσία, καθιστώντας την περιοχή μια ξεχωριστή μάρκα. Φράσεις γραμμένες στην κάποτε απαγορευμένη σιλεσιανή διάλεκτο εμφανίζονται τώρα στις πλευρές των τσαντών. Ή στις πινακίδες έξω από τα τοπικά μπαρ. Τα αγάλματα των λαϊκών δαιμόνων της Άνω Σιλεσίας, είναι γνωστά ως «beboks». Βρίσκονται επίσης συχνά ως διακοσμητικά στοιχεία στους δρόμους της περιοχής, παρόμοια με τα αγάλματα που κοσμούν τους γαλλικούς γοτθικούς καθεδρικούς ναούς.
Ένα από τα πιο γνωστά συγκροτήματα της Πολωνίας, το Myslovitz, έχει τραγουδήσει τραγούδια για την Άνω Σιλεσία. Αλλά και το τοπίο των ορυχείων απεικονίζεται σε ονειρικούς πίνακες του Grzegorz Chudy. Ενός ζωγράφου που είναι γνωστός τόσο σε τοπικό όσο και σε εθνικό επίπεδο.
Ακόμη και αν τα ορυχεία έχουν πάψει προ πολλού να εξορύσσουν άνθρακα στην τεράστια κλίμακα που κάποτε έκαναν, ο άνθρακας παραμένει μόνιμο χαρακτηριστικό του τοπίου της Σιλεσίας.
“Οι καρδιές άνθρακα ήταν κάποτε στη μόδα. Έχει γίνει μάλιστα συνηθισμένο να λέμε ότι ένα κορίτσι από τη Σιλεσία έχει άνθρακα αντί για καρδιά. Ότι έχει μια καρδιά από κάρβουνο”, λέει η Depa. Προσθέτοντας ότι “η Σιλεσία είναι τόσο ξεχωριστή, σε σύγκριση με τη Βαρσοβία, το Βρότσλαβ, το Πόζναν, το Γκντανσκ ή ακόμη και την Κρακοβία. Μπορείτε να το δείτε στον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι χρησιμοποιούν τη σιλεσιανή διάλεκτο. Στις προσπάθειες να γίνει η σιλεσιανή μια αναγνωρισμένη μειονοτική γλώσσα και στην προώθηση της σιλεσιανής κουλτούρας”.
«Υπάρχουν τόσα πολλά στοιχεία που χαρακτηρίζουν πολύ έντονα την ιδιαιτερότητά της. Αλλά ταυτόχρονα υπάρχει αυτή η μεγάλη ικανοποίηση του “διαφορετικού”, αυτής της ιδιαιτερότητας που συνδέεται με τη Σιλεσία», λέει η ίδια.
“Οι Πολωνοί ορεινοί κάτοικοι φορούν κοραλλιογενείς χάντρες”, λέει η Depa, “χάντρες που δεν προέρχονται από την Πολωνία. Προέρχονται από την Ιταλία. Επίσης υπάρχουν κομμάτια τυρκουάζ από τους τουρκικούς πολέμους που μεταφέρθηκαν στο θησαυροφυλάκιο του Wawel. Αλλά και κεχριμπάρι. Πρέπει να πας στη θάλασσα και να μετράς τα τυχερά σου αστέρια που η θάλασσα θα σου βγάλει ένα κομμάτι του. Αλλά μπορούμε να έχουμε κάρβουνο εδώ και τώρα, μπορούμε να το ξεθάψουμε. Και αυτό είναι ίσως το πιο όμορφο πράγμα σε αυτό. Άλλωστε, ο άνθρακας είναι απλά όμορφος σαν πέτρα”.
Πηγή: euronews.com
